Noodzakelijke veranderingen in het geldsysteem met het oog op duurzaamheid

Fragmenten uit een interview wat Max Harold van de Planet Times hield met de econoom Bernard Lietaer.

Vele economen zien de economie gewoon als een cyclisch proces. Maar de problemen waar we nu tegen aan lopen zijn geen cyclisch probleem maar een structureel probleem. Dat is een heel
ander wereldzicht.

Stel je eens een auto voor zonder rem, met een zwakke stuurbekrachtiging, en ik zend u daarmee over de Alpen. Wanneer het voorspelbare ongeluk gebeurt, zegt men u dat u een slechte chauffeur bent, of dat uw kaarten niet up to date zijn. Niemand spreekt over de auto zelf… Welnu, vervang in deze beeldspraak eens de auto door ons geldsysteem. Dan verwijten we onze regering en de centrale banken, als chauffeur, dat die het slecht doen. Of dat met massief kapitaal in de banken te stoppen en met nieuwe regulaties alles terug normaal word. Daardoor zijn we onze gemeenschap aan het ruïneren voor enige generaties.

Wij hebben nu wetenschappelijk bewijs dat alle duurzame natuurlijke systemen streven naar een optimaal niveau van diversiteit en verbinding. Niet genoeg diversiteit schept breekbaarheid, maar te veel diversiteit schept stagnatie. Een juiste balans is noodzakelijk voor een duurzaam systeem. Denk eens aan een bos. Als een bos maar één soort gewas heeft, dat kan wel heel efficiënt zijn. Maar een dergelijk ecosysteem is veel vatbaarder voor verstoringen en ziektes dan wanneer er een grote diversiteit van planten is.

Iedereen kan begrijpen dat een stad of streek die slechts grote ondernemingen heeft wel zeer efficiënt kan zijn, maar ook meer kwetsbaar is dan wanneer er verschillende activiteiten bestaan
die worden uitgevoerd door bedrijven met verschillende schaalgroottes. Wij hebben nu het bewijs dat ditzelfde ook geldt bij geldsystemen over de hele wereld. Al onze nationale munten, en de banken die ze scheppen, zijn een kopie van elkaar. Men kan spreken van een financiële monocultuur. Een monocultuur van nationale munten kan efficiënt zijn, maar mist de noodzakelijke diversiteit om veerkracht te hebben in moeilijke situaties. Het is vatbaarder voor verstoringen. Deze kunnen het gehele systeem bedreigen, zoals nu gebeurt. Als je geen rekening houdt met de noodzakelijke diversiteit in het geldsysteem, kom je nooit tot een robuuste economie die klappen kan opvangen. Dit hebben wij nu ook wiskundig kunnen bewijzen (zie www.lietaer.com).

De vier grote krachten die ik al jaren geleden zag waren naast de bovengenoemde financiële instabiliteit, de verouderingsgolf, de klimaatverandering en de informatierevolutie.

De verouderingsgolf leidt tot een politieke strijdvraag omdat de beloften die gemaakt werden aan een toenemend aantal ouderen onbetaalbaar worden in de wereld.

De klimaatverandering, het tweede punt, vraagt om lange termijnoplossingen terwijl de geldmarkt alleen maar in kwartalen denkt. Dat maakt dat we tegen de vraag aanlopen hoe we de strijd tussen financiële belangen op de korte termijn en duurzame belangen op de lange termijn moeten oplossen.

De informatierevolutie schept het probleem van economische groei zonder jobs. Al deze problemen zijn niet oplosbaar binnen het conventionele geldparadigma. Als alle vier die bewegingen bij elkaar komen zoals op dit moment het geval is, heb je een ‘perfect storm’ ‐ effect met alle consequenties van dien. We staan daarom pas aan het begin van deze crisis, die jaren en jaren effect zal hebben. We hebben nu pas het topje van de ijsberg gezien. Het is de grootste crash die we ooit in de geschiedenis hebben meegemaakt

Geld is een overeenkomst binnen een gemeenschap om een standaard te gebruiken als betaalmiddel. Van belang is echter te beseffen dat over ons moderne geldsysteem afspraken zijn
gemaakt in de 18‐de en 19‐de eeuw. In het pre ‐ Victoriaanse Engeland. Dit soort geld heeft de industriële revolutie mogelijk gemaakt. De basisvraag daarbij was toen: hoe kunnen we een
geldsysteem scheppen dat ons land versterkt en middelen concentreert om systematische en concurrerende zware industriële ontwikkeling te laten plaatsvinden? In die tijd stond duurzaamheid
niet op de agenda. Tegelijkertijd wil ik daarmee niet zeggen dat we geld op basis van deze voorwaarden moeten afschaffen.

Wij moeten de monocultuur van conventioneel geld opgeven en vormen van complementair geld laten ontstaan, welke de rol van het conventionele geld aanvult.